Kawa to po ropie naftowej drugie, najważniejsze dobro eksportowe świata. Dla niektórych gospodarek jest to również najważniejsza pozycja w obrocie handlowym. Wystarczy przykład Ugandy (84,6 proc. całości eksportu), Etiopii (84 proc.), Rwandy (79 proc.), czy Burundi (74,3 proc.), żeby zrozumieć potencjał kawowych ziaren [1].
Kawa jest jednym z tych produktów, których uprawa praktycznie w całości obejmuje południowe (bardziej precyzyjnie środkowe) szerokości geograficzne, podczas gdy konsumpcja skupia się w szerokościach północnych. Jak więc wygląda łańcuch dostaw?
W procesie rozpoczynającym się od uprawy krzewu kawowego, a kończącym konsumpcą małej czarnej uczestniczy pięciu aktorów, realizujących kolejne etapy: uprawę, transport, procesowanie, handel i konsumpcję. Chociaż każdy z tych etapów przebiega osobno, zdaniem naukowców z Uniwersytetu w Bremie, świadomość każdego z aktorów o swojej roli i znaczeniu w całym procesie wpływa na budowę zrównoważonego łańcucha dostaw. [2]
Konsumpcja kawy stała się tak powszechna, że jest to jeden z produktów, którymi handluje się najczęściej. Z roku na rok, ceny kawy na półkach sklepowych osiągają coraż wyższy poziom. Tymczasem jej producenci, a dokładniej Ci, którzy kawę uprawiają, zarabiają mniej. pomiędzy 1975, a 1993 rokiem, ceny podawane przez producentów kawy spadły o 18 proc, podczas gdy w tym samym czasie kwota, jaką trzeba było zapłacić za produkt finalny wzrosła o ponad 240 proc. [3].
Sytuacja ta doprowadziła do wprowadzenia certyfikatu Fair Trade, dzięki któremu każdy z uczestników łańcucha dostaw miał w sposób jasno określony partycypować w finalnych zyskach. W ramach podjętych działań promowany producentów odpowiedzialnych, spełniających cały szereg wymagań dotyczących bezpiecznej produkcji żywności, ale przez to lepiej wynagradzanych.
Największy kryzys miał jednak miejsce pod koniec lat 90. kiedy ceny zawy zaczęły gwałtownie spadać. Kryzys kawowy, którego przyczyn dopatrywano się w działaniu Międzynarodowego Porozumienia w Sprawie Kawy, sztucznie wymuszającego wysokie ceny, został zahamowany w 2004 roku. Od tego czasu kawa znowu drożeje, a na kawowej scenie coraz większe znaczenie zaczynają odgrywać nowi producenci, tacy jak Wietnam, którzy doganiają i prześcigają tradycyjnych producentów z Afryki i Ameryki Południowej. W pierwszej piątce światowych producentów, oprócz wspomnianego już Wietnamu, które zajmuje drugie miejsce, znajduje się lider – Brazylia oraz Indonezja, Kolumbia i Meksyk.
Kawa rośnie na krzewach zwanych kawowcami. Uprawiana jest na terench górzystych. Zanim może zostać przetransportowana, jej ziarna przechodzą proces suszenia, w którego ramach ziarna kawy są oczyszczane z ziemi, oddzielane od kamieni i suszone, aż do momentu w którym zaczną “grzechotać”. Jest to proces ręczny, po którym dochodzi do suszenia mechanicznego i segregacji ziaren ze względu na ich wielkość. Po tym etapie następuje czyszczenie ziaren z brudu strumieniem powietrza. Na samym końcu, po usunięciu kawy gorszej jakości, następuje pakowanie w worki. Cały opisany wyżej proces prowadzi do uzyskania tzw. “niemytej” zielonej kawy. Możliwe jest również uzyskanie kawy “mytej” co następuje poprzez dodanie na samym początku kilku etapów mycia, a również fermentacji ziaren.
Ziarna kawy są zazwyczaj pakowane w świeże worki wykonane z juty lub sizalu, które pozwalają na swobodny przepływ powietrza. Jeden worek waży zwyczajowo 60 kg, ale zdarza się, że jego waga sięga 69 kg. [3]
Transport kawy następuje zazwyczaj przy wykorzystaniu statków, ciężarówek i kolei. Najczęściej jest ona przewożona w kontenerach, zwyczajnych, lub wentylowanych, tzw. kawowych. Te drugie charakteryzuja się otworami wentylacyjnymi na całej długości ścian, jak również w podłodze i suficie. Trzeba pamiętać o tym, że kontenery wentylowane powinny zawsze znajdować się pod pokładem statku. Przewożenie kawy na pokładzie jest sugerowane jedynie w przypadku kontenerów klasycznych.
Kawa lubi być przewożona w temperaturze przekraczającej zero stopni celcjusza, ale za razem niższej do dwudziestu stopni.
Następnym etapem podróży kawowej jest jej palenie oraz w zależności od dalszego przeznaczenia, pakowanie lub mielenie. Później kawa już najczęściej ciężarówkami dostarczana jest do centrów dystrybucyjnych, a z nich już prosta droga do smakosza kawy.
mk
[1] Andrew J Nelson, PhD, Colorado College, Fair Trade Coffee
[2] Bastian Behrens, Nadine Dembski, and Georg Müller-Christ , University of Bremen, A Sustainable Coffee Supply Chain – A Monitoring-Approach
[3] Transport Information Service, Die Deutschen Versicherer
